Κάτω λοιπόν από τις συνθήκες της ολομέτωπης επίθεσης του κεφαλαίου, μιας στην κυριολεξία βαθύτατα βίαιης επίθεσης, η οποία και πλήττει βάναυσα όλες τις κλασικές ανθρωπιστικές αξίες πάνω στις οποίες στηρίχτηκαν αρχικά οι αστικές επαναστάσεις, είναι αναμενόμενο να υπάρχουν μηδενιστικές και βίαιες, τυφλές αντιδράσεις

Οταν κυριαρχούν τα καθάρματα

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΡΟΥΣΗ Καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου grousis@ath.forthnet.gr

Κάθε φορά που έχουμε να κάνουμε με κάποια προσδιοριζόμενη ως τρομοκρατική ενέργεια, σύσσωμος ο πολιτικός κόσμος από την άκρα δεξιά μέχρι και το μεγαλύτερο τμήμα της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς έρχεται να την καταδικάσει είτε ως στυγνή εγκληματική πράξη του κοινού ποινικού εγκλήματος, είτε ως προβοκατόρικη ενέργεια που στόχο έχει τον αποπροσανατολισμό της κοινής γνώμης και ταυτόχρονα την ενίσχυση των κατασταλτικών κρατικών μηχανισμών.

Πράγματι η ιστορία της τρομοκρατίας όπως την χαρακτηρίζουν ορισμένοι, ή του αντάρτικου πόλεων κατ' άλλους, οδηγεί στο συμπέρασμα, ότι κάθε άλλο παρά μπορεί να αποκλειστεί κατηγορηματικά η εκδοχή, αυτή να υποθάλπεται για να ενισχυθεί η κρατική καταστολή. Ομως, από τη μια όπως αποδεικνύεται από την ιστορική εμπειρία κάθε άλλο παρά είναι βέβαιο ότι το κυνήγι μαγισσών έχει ανάγκη από ζηλωτές για να ενταθεί, και από την άλλη δεν πρέπει να αποκλείεται η εκδοχή η σύγχρονη βαρβαρότητα να γεννά μια μηδενιστική στάση απέναντι στην κυρίαρχη κοινωνική πραγματικότητα και ταυτόχρονα μορφές αντίδρασης απέναντί της που να προσιδιάζουν στις μορφές επιβολής της κυρίαρχης τάξης πραγμάτων.

Κάτω λοιπόν από τις συνθήκες της ολομέτωπης επίθεσης του κεφαλαίου, μιας στην κυριολεξία βαθύτατα βίαιης επίθεσης, η οποία και πλήττει βάναυσα όλες τις κλασικές ανθρωπιστικές αξίες πάνω στις οποίες στηρίχτηκαν αρχικά οι αστικές επαναστάσεις, είναι αναμενόμενο να υπάρχουν μηδενιστικές και βίαιες, τυφλές αντιδράσεις, πόσω μάλλον όταν η παραδοσιακή αριστερά πασών των αποχρώσεων για διάφορους λόγους δεν είναι ικανή να εμπνεύσει και να οδηγήσει στην οργανωμένη επαναστατική μαζική πάλη σημαντικά τμήματα κυρίως της νεολαίας. Και αυτό συμβαίνει σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη και εκδηλώνεται με διάφορες μορφές, από το μουσουλμανικό φονταμενταλισμό μέχρι τα αντάρτικα πόλεων της Λατινικής Αμερικής και της Ασίας.

Πιο ειδικά, στις αναπτυγμένες δυτικές κοινωνίες, ας θυμηθούμε τι συνέβη πρόσφατα και μάλιστα μαζικά στη γαλλική Γκρενόμπλ, όπου νεαροί πυροβολούσαν στα ίσα αστυνομικούς, ή εδώ και λίγα χρόνια στις λαϊκές γειτονιές του Παρισιού ή ακόμη και κατά το δικό μας Δεκέμβρη.

Οταν κυρίως οι νέοι ζουν μέσα στην ανασφάλεια για το αύριο, όταν το μοναδικό ιδανικό που τους προτείνεται είναι το χρήμα και το κέρδος, όταν στο όνομα αυτού του ιδανικού όλες οι άλλες αξίες καταρρακώνονται, όταν δεν θίγεται μόνον η υλική τους υπόσταση, αλλά ακόμη και το όποιο ηθικό υπόβαθρο το οποίο έστω κατ' όνομα υποτίθεται ότι ρύθμιζε τις αστικές ανθρώπινες σχέσεις, δεν πρέπει να μας κάνει εντύπωση μια συνολική κάθετη αντίδραση. Το αντίθετο μάλιστα, μια τέτοια κριτική στάση και τούτο πέρα από τις μορφές εκδήλωσής της, είναι μάλλον θετική, ενώ η γενίκευσή της αποτελεί προϋπόθεση της υπέρβασης της υπάρχουσας τάξης.

Από τη σκοπιά τώρα των μορφών αντίδρασης, η αρχή βία στη βία της εξουσίας, ή ακόμη η ευαγγελική αρχή «μάχαιραν έδωκες και μάχαιραν θα λάβεις» (Κατά Ματθαίον ΚΣΤ') είναι αναμενόμενο να βρίσκει ανταπόκριση κυρίως σε μια μερίδα της νεολαίας. Και όσοι κλαψουρίζουν υποκριτικά για μια τέτοια αντίδραση καλό είναι να τους θυμίσουμε και πάλι ότι πρόκειται για μια αντίδραση στη βαρβαρότητα με βάρβαρες μορφές, ανάλογη με την αντίδραση στην οποία αναφέρεται ο Saint Just, των επαναστατημένων «ξεβράκωτων» κατά των αριστοκρατών, που αφού τους γαλούχησαν οι ίδιοι στην αγριότητα εξανίσταντο όταν την χρησιμοποίησαν εναντίον τους.

Εν προκειμένω συμβαίνει κάτι ανάλογο με αυτό που συνέβη στον Ριγολέτο στην ομώνυμη όπερα του Βέρντι, οπότε και αναφωνεί απευθυνόμενος στους αυλικούς: «Ω άνθρωποι! [...] Εσείς με κάνατε κάθαρμα!» «Αν κακόβουλος είμαι μόνον εσείς είστε η αιτία!».

Μια κοινωνία στην οποία κυριαρχούν τα καθάρματα, μια κοινωνία που λειτουργεί στη βάση των κίτρινων εκβιασμών, μια κοινωνία στην οποία έχουν ανοίξει οι οχετοί και επιπλέουν οι κουράδες, δεν μπορεί να εξανίσταται όταν κάποιοι την απαρνούνται κάθετα και αντιδρούν σε αυτήν με τα ίδια μέτρα και σταθμά που χρησιμοποιεί η ίδια.

Κι ακόμα όταν οι κυρίαρχοι δηλώνουν ευθαρσώς ότι «έχουμε πόλεμο», πρέπει να αποδέχονται και τις συνέπειες των δηλώσεών τους, έστω κι αν οι ίδιοι αποφεύγουν να προσδιορίσουν τον εχθρό.